Tarımda Yapay Zeka Kullanımı Giderek Yaygınlaşıyor
Türkiye’de ve dünyada tarım sektörü, teknolojik yeniliklerle büyük bir dönüşüm yaşıyor. Bu yeniliklerin başında ise yapay zeka (YZ) geliyor. Tarımda yapay zekanın kullanımı, verimliliği artırmak, kaynakları daha etkin kullanmak ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla giderek yaygınlaşıyor. Uzmanlar, bu teknolojinin tarımın geleceğini şekillendirmede kilit bir rol oynayacağını vurguluyor.
Yapay Zeka Tarımda Nasıl Kullanılıyor?
Yapay zeka, tarım süreçlerini optimize etmek için sensör teknolojileri, veri analitiği ve otonom sistemlerle entegre bir şekilde çalışıyor. İstanbul Teknik Üniversitesi Bilgisayar ve Bilişim Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanı ve Uluslararası Tarım Bilişimi Birliği (Agromatics Society) Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Berk Üstündağ, yapay zekanın tarımda sunduğu fırsatları şu şekilde özetliyor: “Yapay zeka, su kaynaklarının verimli kullanımından karbon ayak izinin azaltılmasına kadar geniş bir yelpazede katkı sağlıyor. Özellikle hassas tarım uygulamalarıyla, çiftçiler daha az kaynakla daha fazla verim elde edebiliyor.”
Örneğin, yapay zeka destekli sulama sistemleri, toprak nem seviyelerini gerçek zamanlı olarak izleyerek bitkilerin ihtiyaç duyduğu tam miktarda suyun kullanılmasını sağlıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2025 hedefleri arasında yer alan projelerden biri, 7 bölgede 110 bin dekar alanda yapay zeka destekli sulama otomasyonu kurmak. Bakanlık verilerine göre, bu sistemle su tüketimi %40 azalırken, işçilik ve enerji maliyetlerinde de ciddi düşüşler sağlanıyor.
Verimlilik ve Sürdürülebilirlikte Yeni Bir Çağ
Yapay zeka, yalnızca sulama ile sınırlı kalmıyor. Görüntü tanıma teknolojileri sayesinde bitki hastalıkları ve zararlılar erken aşamada tespit edilerek verim kayıplarının önüne geçiliyor. Dronlar ve uydu görüntüleme sistemleri, geniş tarım arazilerini tarayarak çiftçilere anlık veri sunuyor. Microsoft Türkiye CTO’su Onur Koç, bu konuda şunları söylüyor: “Yapay zeka, doğada zaten var olan bilgileri derleyip anlamlandırarak çiftçilere hızlı ve etkili karar alma imkanı sunuyor. Avustralya’daki The Yield projesi gibi uygulamalar, hava tahminleriyle su kullanımını optimize ederek hem verimi artırıyor hem de kaynak israfını önlüyor.”
Ayrıca, yapay zeka destekli robotlar, ekimden hasada kadar birçok süreci otomatikleştiriyor. Bu makineler, ürünleri zarar vermeden toplayarak insan hatalarını en aza indiriyor ve iş gücü maliyetlerini düşürüyor. Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından desteklenen projeler de, üniversitelerin yapay zeka tabanlı tarım teknolojileri geliştirmesine öncülük ediyor.
Uzmanlar Ne Diyor?
Prof. Dr. Üstündağ, yapay zekanın tarımda çevresel sorunların çözümüne de katkı sağlayabileceğini belirtiyor: “Akıllı sulama ve gübreleme sistemleri, kimyasal kullanımını azaltarak toprağın uzun vadeli verimliliğini koruyor. Ayrıca, iklim değişikliğine uyum sağlamak için yapay zeka, hangi mahsulün hangi koşullarda daha iyi performans göstereceğini öngörebiliyor.” Ancak Üstündağ, teknolojinin yüksek maliyetinin şu an için yaygınlaşmasının önünde bir engel olduğunu da ekliyor.
Bayer Tarım Türkiye’nin bir raporunda ise, yapay zekanın geleneksel yöntemlerin ötesinde sunduğu avantajlarla tarımın geleceğinde vazgeçilmez bir unsur olacağı öngörülüyor. Raporda, robotik sistemlerin ve veri analizinin, özellikle büyük ölçekli çiftliklerde verimlilik devrimi yarattığına dikkat çekiliyor.
Türkiye’de Tarımın Dijital Geleceği
Türkiye, Ulusal Yapay Zeka Stratejisi (2021-2025) kapsamında, tarım sektöründe yapay zeka kullanımını teşvik etmeyi hedefliyor. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, bu teknolojinin sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemelerle yaygınlaştırılmasını amaçlıyor. 2025 yılına kadar yapay zeka alanının gayrisafi yurtiçi hasılaya katkısının %5’e çıkarılması planlanıyor.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, yapay zeka destekli sulama otomasyonlarının 20 pilot sahada uygulanacağını duyurdu: “Bu sistemlerle su kullanımını %40 oranında düşürüyor, aynı zamanda verimliliği artırıyoruz. Geleceğin tarımı için bugünden adımlar atıyoruz.”
Tarımda Bir Devrim mi Başlıyor?
Uzmanlara göre, yapay zeka tarımda yalnızca bir araç değil, aynı zamanda bir dönüşüm hareketi. Gıda güvenliğinden iklim değişikliğine kadar pek çok küresel soruna çözüm sunma potansiyeli taşıyan bu teknoloji, Türkiye gibi tarımın ekonomide önemli bir yer tuttuğu ülkelerde büyük bir fırsat yaratıyor. Ancak, teknolojinin erişilebilirliğini artırmak ve çiftçileri bu yeniliklere adapte etmek için eğitim ve altyapı yatırımları kritik önem taşıyor. Tarımda yapay zeka kullanımı giderek yaygınlaşırken, bu devrimin etkileri önümüzdeki yıllarda daha net bir şekilde ortaya çıkacak gibi görünüyor.